Roguski (Rogucki) Sylwester (zm. przed 17 VI 1602), astronom, matematyk, lekarz Zygmunta Augusta i Anny Jagiellonki. Pochodził z Pomorza, z mieszczańskiej rodziny osiadłej w Świeciu (diec. włocławska).
Po ukończeniu szkoły elementarnej w rodzinnym mieście R. kontynuował naukę na Uniw. Krak., gdzie zapisał się w letnim półr. 1544. Promowany na magistra w r. 1548, pozostał na uniwersytecie i wykładał czas jakiś jako docent extraneus, a następnie (1551) kolega mniejszy. W r. 1552 był prepozytem Kolegium Mniejszego. W półr. zimowym 1553 wyjechał do Włoch, gdzie rozpoczął studia medyczne na uniwersytecie padewskim. W r. 1555 wybrano go na drugiego konsyliarza nacji ultramontańskiej; zrezygnował jednak z tej godności następnego dnia po wyborach na rzecz Andrzeja Barzego. Ukończywszy studia 9 VI 1555 zdobyciem doktoratu medycyny wrócił do Krakowa. W okresie swego pobytu w Padwie opłacał zastępcę, który prowadził za niego wykłady na Uniw. Krak. aż do września 1558, kiedy to R. definitywnie zerwał z myślą o karierze uniwersyteckiej obierając intratniejszą praktykę lekarską.
R. nie zamknął się wszakże wyłącznie w kręgu wybranego zawodu. Interesował się nadal astronomią i matematyką, uczestnicząc w życiu naukowym Krakowa, skupionym m. in. wokół, działającego na terenie miasta ucznia i wydawcy Mikołaja Kopernika, Jerzego Joachima Retyka. Bliska przyjaźń, wsparta więzami rodzinnymi, łączyła go ze znakomitym lekarzem i przyrodnikiem krakowskim Antonim Schneebergerem. Był zwolennikiem teorii heliocentrycznej (miał w swoim księgozbiorze egzemplarz „De revolutionibus…” z r. 1543), dostosował kopernikowskie tablice astronomiczne do długości geograficznej południka krakowskiego. Na podstawie tych wyliczeń grono astronomów uniwersyteckich przeprowadziło 24 VIII 1563 obserwacje koniunkcji Jowisza i Saturna (powtórzoną 11 IV r. n.), która potwierdziła wyższość tablic Kopernika nad używanymi dotychczas tablicami króla Alfonsa i Wojciecha z Brudzewa. Zyskał R. rozgłos praktyką lekarską i w styczniu 1568 Stanisław Karnkowski, mianowany na biskupstwo kujawskie, zabrał go jako przybocznego medyka do Włocławka. Biskupowi zawdzięczał też R. pierwsze beneficja kościelne – otrzymaną zaraz po przybyciu na Kujawy kanonię włocławską (w tym charakterze brał już udział w zwołanym na ten rok synodzie diecezjalnym) oraz uzyskaną nieco później kanonię kaliską. W r. 1570, po przeszło dwuletnim pobycie we Włocławku, R. opuścił Karnkowskiego i przeniósł się na dwór królewski obejmując stanowisko lekarza Zygmunta Augusta. Do służby dworskiej przyjęty został w Warszawie 1 VII t. r. Zetknął się tu R. ponownie ze znajomymi z czasów krakowskich – Andrzejem Patrycym Nideckim i Stanisławem Fogelwederem. Razem z nimi, po zgonie Zygmunta Augusta, przeszedł w r. 1572 na dwór Anny Jagiellonki przyjmując funkcję lekarza królewny, którą sprawował następnie przez blisko ćwierć wieku. Utrzymywał wówczas kontakty z Marcinem Romerem i Andrzejem Dudyczem. Opieka Anny Jagiellonki przyniosła mu (oprócz rocznej pensji) dalsze beneficja kościelne, kanonikaty warszawski i kruszwicki oraz plebanię w należącej do star. łomżyńskiego wsi Płocko (pow. Kolno). Innym świadectwem uznania królowej dla R-ego było podarowanie mu w r. 1586 kilkutomowego dzieła florentczyka N. Nicolai’ego „De medica materia” (Wenecja 1533), pochodzącego z biblioteki Zygmunta Augusta. Przebywając w otoczeniu Anny Jagiellonki R. rezydował na ogół w Warszawie opuszczając ją w okresach podróży dworu, względnie w celu wypełniania swych powinności w kapitułach włocławskiej i kruszwickiej.
Do ostatnich dni życia utrzymywał R. bliskie kontakty ze środowiskiem krakowskim, zwłaszcza zaś uniwersyteckim, żywo interesując się jego sprawami i spiesząc mu z pomocą w załatwianiu różnych spraw u dworu. Był oddanym opiekunem i przyjacielem kształcącej się młodzieży mieszczańskiej; z pomocy i opieki R-ego korzystali w okresie studiów krakowskich – a postępując w ślady mistrza – także padewskich m. in. Jan Latosz, Walenty Fontana, Antoni Schneeberger młodszy, Gabriel Joannicy i Jan Giza. Ten ostatni uczcił swego dobroczyńcę dwiema elegiami w wydanym w Krakowie w r. 1588 okolicznościowym dziełku „Charites Annam Reginam Poloniae in ingressu suo Cracoviam salutant”. Swoje prace medyczne dedykowali R-emu Joannicy i Sebastian Petrycy. W r. 1599 (30 I) «chcąc po sobie zostawić pamiątkę w tej nauce, w której sam się kochał» darował R. Uniw. Krak. sumę 600 złp. zapisaną na kamienicy przy ul. Św. Jana w Krakowie, od której renta w wysokości 30 złp. przeznaczona być miała na powiększenie uposażenia profesora katedry astronomii (z fundacji Stobnera) oraz na stypendium dla jednego studenta lub bakałarza studiującego tę gałąź nauki, przy czym pierwszeństwo należeć miało do krewnych lub powinowatych fundatora (m. in. Alantsych). Realizację owej fundacji zlecił R. swym wychowankom, znanym uniwersyteckim astronomom i matematykom – Fontanie, Stanisławowi Jakobeiusowi i Joanicemu. R. zmarł przed 17 VI 1602 wyznaczywszy na wykonawcę swego testamentu mieszczanina i rajcę warszawskiego Jakuba Gizę, z którym łączyła go przyjaźń.
W zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej zachowało się kilka książek z biblioteki R-ego; oprócz podarowanego mu przez Annę Jagiellonkę dzieła N. Nicolai’ego są to: A. Vesaliusa „Chirurgia magna” (Wenecja 1569), C. de Sapinotes „Liturgia sive Missae Sanctorum Patrum” (Antwerpia 1562), C. Leovitinsa „Elepsium omnium ab 1554–1606” (Wiedeń 1556) oraz „Liber II C. Plinii de Mundi historia cum commentariis Jacobi Milichii” (Frankfurt 1543).
Giedroyć, Źródła do dziej. medycyny; Kośmiński, Słown. lekarzów; Wisłocki W., Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kr. 1877–8 cz. 1 s. 192; – Barycz, Historia UJ; tenże, Między Krakowem a Warmią i Mazurami, Olsztyn 1987; Birkenmajer L. A., Mikołaj Kopernik, Kr. 1900 cz. 1 s. 579, 608; Chwalewik E., Exlibrisy polskie szesnastego i siedemnastego wieku, Wr. 1955 s. 50; Dianni J., Pobyt J. J. Retyka w Krakowie, Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol., t. 1, 1953 s. 71; Hartleb K., Biblioteka Zygmunta Augusta, Lw. 1928 s. 173; Historia astronomii w Polsce, Wr. 1975 I 165, 189; Lachs J., Kronika lekarzy krakowskich do końca XVI w., Arch. do Dziej. Liter., XII 152; tenże, Polscy uczniowie padewskiej szkoły lekarskiej, Arch. Hist. i Filoz. Med., T. 1: 1924 z. 3/4 s. 281, T. 2: 1925 z. 1 s. 62; Librowski S., Kapituła katedralna włocławska, W. 1949 s. 30; Nowak Z., Młodzież Prus Królewskich i Książęcych na Uniwersytecie Krakowskim w latach 1526–1772, „Zap. Hist.” T. 29: 1964 z. 2 s. 49–50; – Akta Metryki Kor.; Album Stud. Univ. Crac., Il 317; Brożek J., Wybór pism, W. 1956 I 186, 574; Conclusiones Univ. Crac., s. 318, 438; Korespondencja Hieronima Rozrażewskiego, Tor. 1937–9 I nr 360, II nr 225; Liber diligentiarum; Mater. do hist. stosunków kult. w XVI w.; Matricularum summ., P. 5 vol. 2 nr 10600; Michalewicz J., Michalewiczowa M., Liber beneficiorum et benefactorum Universitatis Jagellonicae in saeculis XV–XVIII, t. 1, p. 1, Kr. 1978 nr 369; Mon. Pol. Vat., V nr 88, VII nr 392, 421; Statuta synodalia dioecesis Wladislaviensis et Pomeraniae, Wyd. Z. Chodyński, W. 1890 s. 50, 118; – AGAD: Arch. Skarbu Kor., Oddz. I, Rachunki królewskie nr 248 k. 65, Oddz. V, Księgi kwitów, t. 7 k. 509, Metryka Kor., Libri Inscriptionum nr 147 k. 177v., Stara Warszawa nr 11 k. 50v.
Andrzej Sołtan